Grodzisko w Będkowicach (woj. dolnośląskie)

Rekonstrukcja grodziska w Będkowicach (stan na listopad 2014)

Przykład wczesnośredniowiecznego założenia o charakterze obronnym, stanowiącego element zespołu osadniczo-sepulkralnego Ślężan.

Historia

Gród w Będkowicach jak i całe założenie funkcjonował w okresie wczesnego średniowiecza, od VIII do X wieku, na terenie należącym do plemienia Ślężan. Wieś Będkowice, leżąca w pobliżu po raz pierwszy wzmiankowana była w 1209 w dokumencie Henryka Brodatego jako własność książęca. W XIX wieku na grodzisku wzniesiono drewniany wiatrak. Obecnie na terenie stanowiska zorganizowano Rezerwat Archeologiczny i ścieżki dydaktyczne.

Opis

Usytuowanie zabytku: 

Stanowisko znajduje się w obrębie mezoregionu Masyw Ślęży. Jest zlokalizowane około 800 m na północny zachód od wsi, po zachodniej stronie drogi z Sobótki do Będkowic, na wysokości 230 m n.p.m. Około 26 m na północ od grodziska przepływa bezimienny ciek, który jest lewobrzeżnym dopływem Sulistrowickiego Potoku.

Opis stanowiska:

Dwuczłonowy gród został założony na planie wydłużonego owalu, o wymiarach 75 x 65 m. Północny człon (wyższy) był oddzielony od niższej części południowej, wałem. Umocnienia grodu ulegały zniszczeniu w wyniku pożarów. Odbudowywano je stosując coraz bardziej zaawansowane techniki - od palisady po wały o konstrukcji skrzynkowej. Zabudowa grodu również ulegała zmianom: od półziemianek z paleniskami i jamami gospodarczymi po domy o konstrukcji zrębowej z piecami kopułkowymi.. Gród stanowił część dużego zespołu osadniczo-sepulkralnego, w którego skład wchodziły: cmentarzysko kurhanowe (wpisane do rejestru zabytków), osada, kamienny krąg kultowy i staw z groblami.

Stan i wyniki badań archeologicznych:

W okresie międzywojennym, w roku 1919 i potem w latach 1923-25 stanowisko było badane wykopaliskowo przez Hansa Segera i Fritza Geschwendta. W roku 1965 i latach 1967-1969 badania wykopaliskowe prowadziła Halina Gosławska, w 1964 - Jerzy Lodowski, w 1966 - Tadeusz Kaletyn, w latach 1978-1983 - Halina Śledzik-Kamińska. W wyniku wielosezonowych prac archeologicznych rozpoznano dość dokładnie zarówno system obronny grodu, jaki i sposób zagospodarowania jego wnętrza. Ustalono, że umocnienia otaczające gród powstały w trzech fazach: I faza - palisada zbudowana ze słupów średnicy 40 cm, między którymi umieszczono plecionkę. Palisada uległa zniszczeniu w trakcie pożaru, II faza - konstrukcja przekładkowa, jednokierunkowa z licem zewnętrznym umocnionym wzdłużnymi belkami, przykrytymi glinianym płaszczem z kamieniami. Ta konstrukcja również spłonęła, III faza - wał zbudowany ze skrzyń wypełnionych gliną, kamieniami i opalikowanych słupami. O zewnątrz do wału przylegało przedwale w formie glinianej ławy. Pierwotna szerokość wału wynosiła 9-10 m. Oprócz wałów natrafiono na pozostałości fosy. Do grodu prowadziła drewniana brama znajdująca się we wschodnim odcinku obwałowania. Zabudowa majdanu skupiała się przy wałach i była rozmieszczona dookolnie. Początkowo wznoszono półziemianki, a w młodszej fazie domy naziemne o konstrukcji zrębowej, według badaczy z dwuspadowym dachem wspartym na sochę i ślemię lub półsoszki. W narożach izb znajdowały się paleniska lub piece kopułkowe. Do części mieszkalnej jednego z budynków przylegało pomieszczenie gospodarcze.

Zabytek dostępny. Na stanowisku rekonstrukcje budynków mieszkalnych z II fazy użytkowania grodu. Przez grodzisko określane jako Rezerwat Archeologiczny przebiegają dwa szlaki archeologiczne (niedźwiadki): czerwony i czarny.

oprac. Donata Trenkler, OT NID we Wrocławiu, 12-02-2016 r.

Bibliografia

• "Grodziska wczesnośredniowieczne - katalog", mps archiwum WUOZ we Wrocławiu;
• "Informator Archeologiczny. Badania rok 1967", 1968, s. 194
• "Informator Archeologiczny. Badania rok 1969", 1970, s. 228
• "Informator Archeologiczny. Badania rok 1978", 1979, s. 156
• "Informator Archeologiczny. Badania rok 1979", 1980, s. 145
• "Informator Archeologiczny. Badania rok 1980", 1981, s. 139
• "Informator Archeologiczny. Badania rok 1981", 1982, s. 161
• "Informator Archeologiczny. Badania rok 1982", 1983, s. 179
• "Informator Archeologiczny. Badania rok 1983", 1984, s. 143
• Tablica informacyjna w Rezerwacie Archeologicznym autorstwa H. Śledzik-Kamińskiej
• G. Domański, "Ślęża w pradziejach i średniowieczu", Wrocław 2002, s. 64

---
Artykuł pierwotnie ukazał się na portalu zabytek.pl.

Właściciel praw autorskich do artykułu: Narodowy Instytut Dziedzictwa.

Na naszych łamach publikujemy na podstawie licencji CC BY-NC-ND 3.0.

Brama wjazdowa na teren rezerwatu archeologicznego w Będkowicach
(zdjęcie: Neo[EZN] / fotopolska.eu; na licencji CC BY-SA 3.0)

Zrekonstruowana chata na terenie grodziska w Będkowicach
(zdjęcie: Kapacytron; na licencji CC BY-SA 3.0)

Rekonstrukcja chat na terenie grodziska w Będkowicach (zdjęcie: domena publiczna - CC0 1.0)