Kamienny krąg w Palenicy na Śląsku - prawdopodobne miejsce kultu pogańskich Słowian

Palenica, widok od strony wschodniej (zdjęcie: Jacek Proszyk; na licencji CC BY-SA 4.0)

Obecny na szczycie góry Palenica (688 m. n.p.m.) kamienny krąg (tudzież grodzisko) jest obiektem niezwykle problematycznym, a zarazem fascynującym. Przeprowadzone w latach 1991 i 1993 badanie wykopaliskowe nie przyniosły absolutnie żadnych znalezisk umożliwiających datowanie. Jedynie na podstawie analogii do Ślęży i Łysej Góry przyjmuje się, że było to miejsce kultu pogańskich Słowian. Również na podstawie nazwy góry zakłada się, iż palono tam święte ognie na znajdujących się w tym miejscu kamiennych kopcach lub samym wale.

Nieopodal Palenicy znajduje się grodzisko Stare Bielsko, którego początki datuje się na XII wiek. Możliwe więc, że obiekt na Szczycie Palenicy był miejscem sprawowania kultu (tzw. grodem kultowym) dla ludności Starego Bielska. 

Kopiec kamienny na Palenicy (zdjęcie: Jacek Proszyk; na licencji CC BY-SA 4.0)

Na południowym zboczu góry, łączącym Palenicę z górą Kopany, znajduje się kompleks około stu planowo usypanych kamiennych kopców. Kopce mają różną wielkość (nawet do 4x4 m.) i rozrzucone są na obszarze około 1 ha. Szczegółowe badania dwóch z nich wykazały, że posiadają część podziemną, w których odnaleziono szczątki organiczne. Nie udało się jednak określić ich wieku, ani wskazać, czy mamy to do czynienia z formą pochówku, czy intencjonalnym pozostawianiem ofiar. Na powierzchni kopców wykryto jednak ślady palenia ognia.

Jakkolwiek sakralny charakter tego miejsca zdaje się być dosyć jasny, ewentualne uszczegółowienie całościowego obrazu dotyczących tego miejsca wyobrażeń mitycznych obecnych u pogańskich Słowian jest raczej niemożliwe. Nawet kwestia tego, czy możemy mówić tu o czasach słowiańskich jest dość wątła i opiera się na luźnych hipotezach.

W okolicy góry odkryto również interesujące znalezisko z wieków wcześniejszych, wobec których nie ma już takich wątpliwości dotyczących datowania. Około 100 metrów poniżej linii kopców odnaleziono grot żelazny, datowany na II wiek n.e. Z kolei niedaleko Jaworza, w Młyńskiej Kępie odnaleziono ślady bytności człowieka z około 700-400 r p.n.e.

Kopiec kamienny na Palenicy (zdjęcie: Jacek Proszyk; na licencji CC BY-SA 4.0)

Sprostowanie
Pierwotnie na naszej stronie zamieściliśmy pochodzący ze strony zabytek.pl artykuł  o mającym znajdować się nieopodal kamiennym kręgu w Jaworze. Jednakże okazało się, że autor, w wyniku błędu, skompilował do miana "kamiennego kręgu w Jaworze" aż dwa odrębne obiekty (!) - kamienny krąg w Palenicy i tzw. gródek stożkowaty w Jaworze, datowany na późne średniowiecze. Obiecujemy przyłożyć w przyszłości więcej starań, by uniknąć tego typu błędów.