Kościół pw. św. Marcina w Grywałdzie (małopolskie) - miejsce kultu pogańskich Słowian?

Kościół pw. św. Marcina w Grywałdzie, stan na 2010 r. (zdjęcie: O. Dyba.; na licencji CC BY-NC-ND 3.0)

Przykład drewnianego, gotyckiego budownictwa kościelnego. Kościół zachowany zasadniczo w swej pierwotnej formie.

Historia

Parafia w Grywałdzie powstała przed 1330 r. Obecny kościół wzniesiony został w 2. połowie XV w., na miejscu wcześniejszej świątyni. Według legendy w tym miejscu miała znajdować się pogańska gontyna. Przed 1618 r. kościół przebudowano. Zmiany dotyczyły głównie konstrukcji dachu i stropów. W tym okresie dostawiono również wieżę, a wnętrze pokryto polichromią. Na początku XX w. planowano powiększyć prezbiterium i dobudować boczne kaplice, ale planów tych nie zrealizowano. Remonty: przed 1930, w 1936, 1942, 1958, 1960-61, 2000-2001, 2008-2010 prace konserwatorskie.

Opis

Świątynia usytuowana na wzgórzu, góruje nad wsią. Otoczona jest drzewami. Od drogi prowadzi do niego ścieżka z kładką nad potokiem. Kościół gotycki, zachował do dziś swój pierwotny charakter. Jest to świątynia orientowana, trójdzielna. Składa się z prezbiterium i nawy oraz czworokątnej wieży. Prezbiterium zamknięte jest prostokątnie. Do prezbiterium od północy przylega zakrystia (rozbudowana w pocz. XX w.), a do nawy od południa kruchta dobudowana w 1845 r. Wieżę oraz północną część nawy otaczają oszalowane soboty. Prezbiterium i nawę przykrywają oddzielne dachy dwuspadowe, zaś w dachu nad nawą znajduje się niewielka, czworościenna sygnaturka. Wieża o ścianach silnie zwężających się ku górze, posiada nadwieszoną izbicę i nakryta jest stromym dachem namiotowym o załamanych połaciach. Kościół drewniany, konstrukcji zrębowej. Wieża o konstrukcji słupowej. Elewacje kościoła pobite są gontem. Wejście od południa ujmuje gotycki, ostrołukowy portal. We wnętrzu polichromia z motywami figuralnymi i ornamentalnymi. W prezbiterium na stropie malowane kasetony, a ściany malowidła przedstawiające scenę Ukrzyżowania, św. św. Piotr i Paweł oraz ewangelistów. Na ścianie za głównym ołtarzem malowidło - św. Michał Archanioł strąca do piekła szatana, przedstawionego w postaci niedźwiedzia. Polichromia w nawie ukazuje sceny Męki Pańskiej.

Zabytek dostępny z zewnątrz przez cały rok, wewnątrz podczas Mszy Św.

Oprac. S. Kołodziejski, OT NID w Krakowie, 13.10.2014 r.

Bibliografia:

• Skorupa A., Monita R, "Grywałd - kościół drewniany", Kraków 2010;
• Kornecki M., "Gotyckie kościoły drewniane na Podhalu", Kraków 1987.

Artykuł pierwotnie ukazał się na portalu zabytek.pl.

Właściciel praw autorskich do artykułu: Narodowy Instytut Dziedzictwa.

Na naszych łamach publikujemy na podstawie licencji CC BY-NC-ND 3.0.