Tam gdzie Diaboł siłował się z Bogiem. Tum, łódzkie.

Ślady Diaboła Boruty na kolegiacie w Tumie

Wieś Tum położona w gminie Góra Świętej Małgorzaty, w powiecie łęczyckim, w woj. łódzkim jest miejscem bardzo ciekawym. W wiekach X-XIII nieopodal wsi istniał gród zwany Łęczycą, po którym dziś możemy podziwiać jedynie wały obronne. Gród ten był kluczowy dla transportu rzecznego ze względu na łączące się tu zlewnie Wisły i Odry. Uległ zniszczeniu pod koniec XIIIw.

Makieta grodu w Tumie z Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie (Bolando, na licencji CC BY-SA 3.0)

W drugiej połowie XIw. powstało tu opactwo Benedyktynów pod wezwaniem Najświętszej Marii Panny i św. Aleksego. Fundatorem był prawdopodobnie król Kazimierz Odnowiciel. W połowie XII wieku opactwo zostało przeniesione do Mogilna, zaś na miejscu rozebranego klasztoru wybudowano archikolegiatę (z patronami wcześniejszego opactwa). Z kościołem tym wiąże się legenda, wg której panujący na tych ziemiach Diaboł Boruta nie chcąc dopuścić do jego budowy postanowił przewrócić jedną z wież. Mimo usilnych starań Boruta nie był w stanie wygrać z samym Bogiem, jednakże po jego wysiłku pozostała pamiątka w postaci śladów pazurów na ścianie wieży. Sama kolegiata była obiektem najazdów (bywało, że skutecznych) i pożarów, przez co ulegała zniszczeniom. W związku z odbudowami zatracał się jej pierwotny, romański charakter. Ostatecznie w 1818 lub 1819 roku za sprawą Imperatora Imperium Rosyjskiego Aleksandra I Romanowa łęczycka kapituła uległa kasacji, a sam kościół stracił swoją rangę aż do 1915r. pozostając kościołem parafialnym. Kolegiata w Tumie jest dziś największym kościołem romańskim w Polsce.

Drewniany kościół p.w. św. Mikołaja w Tumie (Jan Mehlich, na licencji CC BY-SA 3.0)

W drugiej połowie XVIIIw. w trakcie trwania przebudowy kolegiaty został wybudowany w bezpośrednim jej sąsiedztwie drewniany kościół p.w. św. Mikołaja.

Sama nazwa wsi wiąże się z tumem, tj. dawną nazwą  katedry lub kolegiaty. Innymi przykładami przetrwania tej nazwy są np. Ostrów Tumski we Wrocławiu i Poznaniu, oraz Wzgórze Tumskie w Płocku.

W sąsiadującej z Tumem wsi Kwiatkówek znajduje się Skansen Etnograficzny Ziemi Łęczyckiej. Jednym z wartościowych wydarzeń jakie corocznie odbywa się przy skansenie w Kwiatkówku jest impreza w klimatach rekonstrukcji historycznej "Igrzyska Gier Dawnych", organizowana przez grupę rekonstrukcyjną Leśny Witeź.

Archikolegiata w Tumie