Słowiański kontekst plecenia wianków na Boże Ciało

Rycina Michała Elwiro Andriollego (1836-1893; domena publiczna).

Fakt, że rozpowszechniony w całej Polsce zwyczaj plecenia wianków na Boże Ciało ma korzenie i wierzeniowy kontekst typowo słowiański, widać gołym okiem; zresztą nietrudno tu o analogie do bliskiej Nocy Kupały itp. Poniżej, dla żądnych wiedzy, obyczaj skompresowany do postaci pigułki - opracowany z uwzględnieniem regionalnych różnic na podstawie Glogera, Kolberga i Federowskiego. Szczególnie ciekawa jest ta funkcja ochronna ww. wianków przed piorunami podczas burzy, którą widać w wierzeniach z Podlasia i Śląska. W załączeniu rycina XIX-wiecznego polskiego rysownika, Michała Andriollego, przedstawiająca właśnie czynność wicia wianków na Boże Ciało.

WIELKOPOLSKA

1) Rośliny na wianki: lipina, jabłecznik, dzikie goździki, rozchodnik, macierzanka, targownik, rosiczka; ołtarze przybrane gałązkami brzeziny, lipiny, wierzby, topoli, olchy.

2) Wierzenia/zastosowanie: zatykanie ww. gałęzi wśród lnu, konopi i kapusty celem ochrony przed robactwem.

MAŁOPOLSKA (okolice Krakowa)

1) Rośliny na wianki: rozchodnik, kopytnik, bobownik, niezapominajka, macierzanka, bratki; przewiązywanie czerwoną lub kolorową tasiemką.

2) Wierzenia/zastosowanie: zawieszanie nad drzwiami stajni, obory i izby.

PODLASIE

1) Rośliny na wianki: macierzanka, kopytnik, rozchodnik, nawrotek, rosiczka, mięta, ruta, stokroć, barwinek (każdy wianek z innego ziela, liczba wianków nieparzysta).

2) Wierzenia/zastosowanie: kładzenie wianków pod podwaliny nowobudującego się domu i/lub pod pierwszy przywieziony z pola snop zboża w stodole, kadzenie dzieży chlebnej, okadzanie chorych na gardło; rozchodnikiem i macierzanką okadzano chatę, aby rozeszły się chmury gradowe i aby odegnać pioruny w czasie nadchodzącej burzy.

ŚLĄSK (okolice Żarek, Siewierza i Pilicy)

1) Rośliny na wianki: bylica, paproć, chaber (liczba wianków nieparzysta).

2) Wierzenia/zastosowanie: odpędzanie podczas burzy piorunów od domów obwieszonych wiankami, oddalanie chmur gradowych przez kruszenie wianków na ogień.

MAZOWSZE

1) Rośliny na wianki: zioła wyłącznie polne - macierzanka, rozchodnik, kopytnik, rosiczka, nawrotek.

2) Wierzenia/zastosowanie: zawieszanie na czerwonej tasiemce u rogów bydlęcych oraz okadzanie po trzykroć wymion krów, aby nie traciły mleka; kadzenie dzieży chlebnej.

GALICJA

1) Rośliny na wianki: rozchodnik, lubczyk, kopelnik, przywrotek, targownik, macierzanka, dzwonki.

2) Wierzenia/zastosowanie: kładzenie w rogi stodół, zawieszanie nad drzwiami stajni, okadzanie nowobudowanych domostw.

Liliana Lemańczyk