Ruiny zamku Sobień (woj. podkarpackie)

Pozostałości murów zamku w południowo-wschodniej części założenia, stan na 2009 r.,
fot. Barbara Potera. Na licencji: CC BY-NC-ND 3.0.

Obiekt jest przykładem średniowiecznego zamku prywatnego pełniącego w XV w.ważną rolę w systemie obronnym ziem południowo-wschodnich Królestwa Polskiego.

Historia

Założenie zamkowe powstało na miejscu wczesnośredniowiecznego ruskiego grodziska funkcjonującego w XIII w., które otoczone było umocnieniami ziemnymi. Zamek został wzniesiony w drugiej poł. XIV w. z fundacji królewskiej Kazimierza Wielkiego w ramach akcji wzmacniania potencjału obronnego państwa w szerokiej strefie obszaru pogranicza polsko-węgierskiego na świeżo inkorporowanych do Królestwa Polskiego ziemiach Rusi Czerwonej. W 1389 r. zamek został przekazany przez króla Władysława Jagiełłę w ręce kasztelana lubelskiego Piotra Kmity i stanowił odtąd główny ośrodek dóbr sobieńskich Kmitów położonych w ziemi sanockiej. Zapewne w początkach XV w. rozbudowano wieżę bramną znajdującą się w zachodniej części założenia i wzniesiono wschodnie skrzydło zamku, gdzie zlokalizowane były budynki mieszkalne. Wiadomo, że w 1434 r. na terenie założenia funkcjonowała kaplica zamkowa. W XV w. zamek otoczony był obronnym murem obwodowym i był jeszcze użytkowany w pierwszej ćw. XVI w. Po wzniesieniu przez Kmitów zamku w Lesku i przeniesieniu tam głównej siedziby rodu, warownia sobieńska została opuszczona, popadając stopniowo w ruinę. Być może jedną z przyczyn opuszczenia zamku przez Kmitów było jego poważne uszkodzenie podczas najazdu wojsk węgierskich w 1474 r. W okresie od XVI do XIX w. pozostałości po zamku należały do magnackich rodzin Stadnickich, Ossolińskich, Mniszchów i Krasickich.

Opis

Ruiny zamku położone są na wysokim wzgórzu stanowiącym jedno z pasm Gór Słonnych. Doskonałe walory obronne tego miejsca wzmacniało położenie w widłach Sanu i jego prawobocznego dopływu Sobienki. Zamek został wzniesiony na rzucie nieregularnego czworoboku zakończonego na północnym-zachodzie ostrym kątem, gdzie znajdowała się czworoboczna wieża bramna. Główna siedziba mieszkalna zbudowana na planie prostokąta usytuowana była we wsch. części założenia i posiadała przypuszczalnie dwie kondygnacje. Wjazd do zamku prowadził drogą od strony północno-zachodniej przez kamienną wieżę bramną, a wcześniej przez przedzamcze (antecastrum) otoczone wałami ziemnymi. Do chwili obecnej zachowała się część szerokiej wieży bramnej i budynku mieszkalnego. Cześć zach. wieży wzniesiona zapewne jeszcze w XIV w. posiada zachowane ściany od strony północnej i południowej. Cześć wsch. wieży tworzą obecnie mury wznoszące się do wysokości drugiej kondygnacji z dwiema przyporami od strony północnej. W ścianie północnej zachowa są dwa prostokątne otwory okienne. Siedziba mieszkalna wzniesiona była na rzucie prostokąta, jednotraktowa. Wewnątrz ścian tej części zamku zachowały się ślady po belkach stropowych. W dolnej i górnej kondygnacji zachowane otwory okienne, w części dolnej zamknięte półkoliście. W elewacji południowej przetrwały dwa kroksztyny z których jeden wspierał pierwotnie wykusz. W południowej dolnej części założenia zamkowego funkcjonuje od 1997 r. taras widokowy z którego roztacza się wspaniała panorama na dolinę Sanu i Góry Słonne, a do ruin wieży zostały poprowadzone drewniane schody z poręczami od strony przedzamcza.

Obiekt dostępny dla zwiedzających.

Oprac. Andrzej Gliwa, OT NID w Rzeszowie, 14.10.2014 r.

Bibliografia

• Czołowski A., "Dawne zamki i twierdze na Rusi Halickiej" [w:] "Teka Konserwatorska", Lwów 1892, s. 115-116.
• Frazik J. T., "Zamki ziemi rzeszowskiej", Kraków 1971.
• Guerquin B., "Zamki w Polsce", Warszawa 1984, s. 289-290.
• Marszałek J., "Katalog grodzisk i zamczysk w Karpatach", Warszawa 1993, s. 145-146.

Pozostałości wieży bramnej od strony dziedzińca zamkowego, stan na 2009 r.,
fot. Bartosz Podubny. Na licencji: CC BY-NC-ND 3.0.

Autor tekstu: Andrzej Gliwa.

Artykuł pierwotnie ukazał się na portalu zabytek.pl.

Na naszych łamach publikujemy na podstawie licencji CC BY-NC-ND 3.0.